Inleiding – Otto Kroesen
Als ik de sfeer van de huidige cultuur goed opsnuif, krijg ik er lucht van, met een vermoeden omgeven door onzekerheid, dat er gelijktijdig maar langzaam en schoorvoetend twee verschuivingen optreden. Je ziet allereerst, dat is wel duidelijk genoeg, dat zowel op katholiek als protestants erf kerkelijke gemeenten kleiner worden, samengevoegd worden, ophouden te bestaan. Je ziet tegelijkertijd, nee zien niet, maar je vangt signalen op dat er een andere toon klinkt ten aanzien van spiritualiteit in het algemeen, maar ook een andere toon ten aanzien van christelijk geloof en kerk. Er is, als ik het goed aanvoel, minder behoefte in de publieke sfeer aan een vijandige opstelling of behoefte aan badinerend de achterlijke overtuigingen van gelovigen af te doen. Misschien ontdekken we langzaam weer ook in de publieke sfeer dat onze ziel wortels zoekt in diepe overtuigingen en oriëntaties. Misschien is dat wel omdat de problemen ons boven het hoofd groeien. Natuurlijk, je kunt dan ook vluchten in collectieve nationalistische fantasieën of complotten. Of doen alsof de problemen er niet zijn. Velen doen dat ook, maar je kunt ook de vraag stellen: Waar gaat het nu om in het leven? Waar staan we nou echt voor? En: staan we daar alleen voor? Het is een uitdaging ook voor de Kerk aan het Noordeinde aan die verandering een bijdrage te leveren, ook in het komende jaar.
1. Afscheidsinterview met Renske Oldenboom – Mechteld van Doorninck
Op zondag 1 september neemt Renske Oldenboom afscheid van het studentenpastoraat MoTiv en de Kerk aan het Noordeinde om met emeritaat te gaan (Oude kerk 15:00 uur). Mechteld van Doorninck heeft een interview met Renske gehouden als afscheid. We kijken door de bril van Renske. Lees verder
2. Huiskamergesprekken, thema dienst met nagesprek 8 september – Otto Kroesen, namens de gespreksleiders
Op 8 september besteden we in en na de dienst aandacht aan de volgende ronde huiskamergesprekken. In de dienst wordt daar aandacht aan besteed door de voorbereidingsgroep en de voorganger, Otto Kroesen. Na de dienst onder de koffie zal René van Harten het thema toelichten. Als iedereen koffie en thee gehaald heeft keren we daartoe ter introductie terug naar de kerkzaal. Lees verder
3. Uitnodiging buurtbijeenkomst Vriendenstichting Lutherse Kerk – Mattijs de Mooij
Inmiddels is de lutherse kerk aan het Noordeinde overgegaan in handen van een stichting. Die neemt de financiële verantwoordelijkheid over en dat is een groot avontuur. Mattijs zoekt ons daarin te betrekken. Lees verder
4. Luisterend Schrijvers gezocht! – Els Beekhuis van der Weijde
Ook Els Beekhuis zoekt betrokkenheid en nu gaat het om mensen die getroffen zijn in de toeslagenaffaire. Er worden mensen gevraagd die helpen door documentatie de goede zaak te versterken. Lees verder
5. Gebruiksaanwijzing – Gé de Joode
Wie dacht dat Gé de Joode in de bijbel een gebruiksaanwijzing ziet, is er een verrassing: er zijn onvoorziene onderdelen. Lees verder
6. Oorlog aan de achterdeur – Otto Kroesen
Met betrekking tot de oorlog in Oekraïne leest iedereen wel de krant (mogen we hopen). In een uitvoerige historische bijdragen geeft Otto Kroesen diepere achtergronden. Het artikel zelf staat op de website van de vereniging Respondeo, maar in dit Dienblad is er een kleine inleiding en een link. Lees verder
1. DOOR DE BRIL VAN RENSKE: verantwoordelijkheid en vrijheid
Mechteld van Doorninck
M: Zittend aan de keukentafel bij Renske kijken we terug op 28 jaar Studentenpastoraat.
Ik weet het me nog goed te herinneren, dat na Trudie er een tweede vrouw bij het team kwam. Ik was daar, als 16-jarige, erg blij mee omdat ik me het lot van de ‘vergeten vrouwen’ in de Bijbel nogal aantrok en ik hoopte van Trudie en Renske daar iets meer over te horen.
Ook iemand als Hildegard von Bingen is mij in die periode geïntroduceerd. Hoe was dat voor jou?
R: Het voelde wel heel vreemd, ik heb na mijn predikantsplek in Egmond best een plaatsje moeten veroveren als vijfde in het team, ondanks dat mij werd gevraagd te solliciteren.. Ik had eerder gesolliciteerd op een predikantsvacature in Den Haag, maar het werd Delft. En vervolgens met drie jonge kinderen op zoek naar een huis. Gelukkig lukte dat vrij snel. Ieder in het team had zo zijn eigen activiteiten die hij/zij organiseerde en overal was wel ruimte voor. Doe maar, probeer maar! Spannend, maar ook boeiend.
M: Renske, afgelopen week was het OWEE, al die startende studenten en jij stopt ermee. Hoe voelt dat?
R: Heel dubbel, want ik blijf middels de vof wel betrokken bij het studentenwerk en de coaching. Maar aan de dubbelrol gemeentepredikant en studentenpastor heb ik best moeten wennen. Ik was natuurlijk al gemeentepredikant, maar voor die rol had ik in Delft eigenlijk steeds minder tijd. Ik werd wel een beetje geleefd door de kerk, al die vergaderingen, en veel organisatorische zaken. Dat kwam ook doordat ik me altijd heel verantwoordelijk opstelde. Daardoor had ik minder tijd voor het persoonlijke pastoraat en bijvoorbeeld huisbezoeken. Nu, sinds corona is de pastoraatsrol met name juist bij de studenten wel intensiever geworden.. Communicatie is, ook mede door bv corona, sterk veranderd. Apps, games, streaming en digitaal onderwijs bepaalden grotendeels de onderlinge communicatie tussen studenten. Corona heeft veel invloed gehad. In sommige gevallen zou je kunnen zeggen: hoe meer nerd, hoe meer invloed. Voor de gedisciplineerde student was het allemaal wel op te brengen, maar ik heb ook veel depressie en eenzaamheid gezien onder studenten.
M: En wanneer je terugkijkt op de kerkelijke vieringen in onze gemeenschap, wat blijft bij jou dan het meest hangen?
R: Ik ben in al die jaren altijd enorm ontroerd door de muziek. En ik ben enorm gehecht aan het vieren en delen van brood en wijn. In de kring, doorgeven, samen delen is voor mij een teken, een belangrijk symbool voor de gemeenschap die we zijn en hoe we samenwerken.
M: Als je nu naar jouw jaren als predikant kijkt, zou je dan nog steeds dit beroep (deze beroeping) kiezen?
R: Ja, maar ook daarin sta ik wel dubbel. Er is aan de ene kant veel veranderd in de kerk, maar helaas is er ook veel stilstand. Sommige kerken lijken niet te willen bewegen en alleen maar vast te houden aan traditie zonder toekomstvisie. Maar wij houden allemaal ook van de kerk en wat die gemeenschap, die muziek en die traditie voor ons betekent..
Als je me vraagt of de ambtelijke jas me nog past, zeg ik ja, met enkele aanpassingen. Ik heb over sommige kerkelijke vraagstukken best een sterke mening. Maar het institutionele sausje dat er soms overheen wordt gegoten past mij totaal niet meer.
M: Je gaf zelf eerder wel eens aan dat je niet zo’n ‘preektijger’ bent, maar taal is wel belangrijk voor je. Hoe zit dat?
R: Taal, woordkeuze zijn enorm belangrijk. Wanneer ik een preek schrijf, zoek ik naar de woorden in de taal van nu die mensen helpen om mijn boodschap (of beter: het evangelie) te ontvangen. Maar hierbij geldt ook: als ik het niet geloof, dan gelooft niemand het. Dus ik moet mijn woorden zo kiezen dat ik volledig erachter kan staan. Soms is dat lastig, als de tekst bijvoorbeeld weerbarstig is.
De afgelopen jaren, ook ingegeven door haar gezondheidssituatie, ben ik breder gaan kijken en meer aandacht gaan besteden aan wat er gaande is in de stad, bijvoorbeeld het citypastoraat, de lichtjes voor Delft en de Hugo de Grootlezing. Maar ook mijn twee kleindochters vragen, en krijgen, natuurlijk de nodige aandacht. Daar geniet ik ook enorm van.
M: En wat nu? Hoe ziet de nabije toekomst eruit door de beschouwende bril van Renske?
R: genieten van de vrijheid, van het niet altijd ‘moeten’. Lekker reizen, zingen in mijn koor, sporten. En natuurlijk de trainingen die ik voorlopig nog blijf geven, want het ontmoeten van gemotiveerde studenten en nadenken over visie, en een gevoel van verantwoordelijkheid voor de wereld houdt mij ook scherp, ik noem dat maar het stimuleren van leiderschap. Dat is een van de kernwoorden geweest in al die jaren.
M: Op de deur van een huisgenoot en studiegenoot in Amsterdam had hij ooit zelf zijn ‘functieomschrijving’ geschreven:
Interpretationswissenschaftler.
En ik denk dat dat ook bij Renske een beeld geeft van hoe zij het leven beschouwt: Potentie, leiderschap, ontwikkeling, (persoonlijke) groei stimuleren, dat is wat Renske het liefst doet.
Renske, bedankt voor bijna 30 jaar studentenpastoraat, je inspirerende aanwezigheid, je kijk op en stimuleren van potentie en groeikracht. Ik ben blij dat we jou zo lang hier in ons midden mochten hebben en we hopen je af en toe nog eens te zien.
2. Huiskamergesprekken, themadienst met nagesprek 8 september
Otto Kroesen, namens de gespreksleiders
Op 8 september besteden we in en na de dienst aandacht aan de volgende ronde huiskamergesprekken. In de dienst wordt daar ook aandacht aan besteed door de voorbereidingsgroep en de voorganger, Otto Kroesen. Na de dienst onder de koffie zal René van Harten het thema toelichten. Als iedereen koffie en thee gehaald heeft keren we daartoe ter introductie terug naar de kerkzaal.
Naast onderlinge kennismaking is het thema: oefenplaats voor gesprek.
In oktober en november van dit jaar wordt die nieuwe ronde huiskamer-gesprekken georganiseerd. Je krijgt binnenkort een uitnodiging om aan een van de avonden deel te nemen.
Het gaat dus over gesprek. Gesprek, echt gesprek, wordt zeldzaam in onze samenleving. Er worden scheidslijnen getrokken tussen wij en zij en er wordt van alles geroepen, zo niet geschreeuwd. De woorden dienen er toe de ander te verslaan in plaats van de ander te verstaan.
Kunnen wij dat als Kerk aan het Noordeinde anders doen? Kunnen wij een oefenplaats zijn voor open gesprek? De samenleving heeft het erg nodig, maar wij ieder afzonderlijk als deelnemers in deze kerkelijke gemeenschap ook.
Het is dit gesprek dat de samenleving zoekt en dat de samenleving niet lukt. Dialoog-tafels en burgergesprekken proberen die leemte te vullen. De Kerk aan het Noordeinde kan een oefenplaats zijn van zulk gesprek. Binnen deze gemeenschap kunnen we dat beoefenen, en ook buiten deze gemeenschap kunnen wij dat stimuleren.
Willen wij daar een rol in spelen? Kunnen wij dat? Wat moet er dan gebeuren? – Daarover gaat het gesprek in de komende ronde huiskamergesprekken.
3. Uitnodiging buurtbijeenkomst Vriendenstichting Lutherse Kerk
Mattijs de Mooij namens Stichting Vrienden van de Lutherse Kerk te Delft
Het gebouw aan het Noordeinde – kerk aan het Noordeinde – wordt sinds dit jaar beheerd door een stichting. Daarnaast is de Vriendenstichting langer actief om als niet-eigenaar, maar wel als betrokkene, ‘ons’ monument te koesteren. Het liefst een monument met de deuren zoveel mogelijk geopend, op zondag voor kerkgangers, door de week voor culturele- en buurtactiviteiten en daarnaast ook voor toevallige passanten.
Twee keer per jaar organiseert de Vriendenstichting een bijeenkomst voor de buurt, donateurs en andere belangstellenden, om de banden aan te halen en te informeren over ‘hoe verder met het gebouw’. In onze zomerbijeenkomst op zaterdagmiddag 7 september komen twee buurtbewoners met een technische achtergrond – to say the least – ons bijpraten over de eerste stappen om de kerk (meer) geschikt te maken voor activiteiten als vergaderingen en congressen. Daarnaast komt buurtbewoner Rob van Essen vanuit zijn ervaringen met het buurtpastoraat in arme stadswijken (Amsterdam, Den Haag) ons mogelijke tips en in ieder geval mooie anekdotes en inspirerende verhalen brengen. Het geheel wordt verlevendigd door de muzikale inbreng van de zussen Ursula en Sunniva Skaug, ook (voormalige) buurtbewoners.
Met het Feest van de Geest nog vers in het geheugen rekenen we op de komst van ‘Kerk aan het Noordeinde-gangers’. Dit zeer geslaagde evenement in het gebouw rond Pinksteren smaakt naar meer. Daar ‘doen we het voor’.
Welkom om mee te denken op zaterdagmiddag 7 september om 16:00 uur. De bijeenkomst duurt ongeveer een uur, met aansluitend een borrel.
4. Luisterend Schrijvers gezocht!
Els Beekhuis van der Weijde
Een oproep aan ons als gemeenschap van Kerk aan het Noordeinde:
Kunnen wij ons gezamenlijk in zetten met die eigenschap waar we in zouden willen groeien: luisteren zonder oordeel?
De oproep komt via mijn zoon, Daan Beekhuis die werkt voor de Stichting (Gelijk)waardig Herstel.
Deze stichting is er door en voor ouders, jongeren en kinderen die zijn én worden geraakt door de kinderopvangtoeslagaffaire. Samen met onafhankelijke experts hebben ze een menswaardige en verbindende herstelaanpak ontwikkeld voor de vele getroffen ouders die nog steeds wachten op herstel.
In de herstelroute van (Gelijk)waardig Herstel staat het verhaal van de ouder zélf centraal. Ouders worden daarin ondersteund door een zogeheten Luisterend Schrijver; een vrijwilliger uit de samenleving die zonder oordeel luistert en het verhaal van de ouder helpt opschrijven met gemiddeld slechts 10 uur van zijn/haar tijd. Wanneer je je als Luisterend Schrijver aan meldt, koppelt de stichting je aan een geraakte ouder uit dezelfde regio. Door als mens naar de ouder te luisteren en het verhaal samen op te schrijven, voelt een ouder zich weer gehoord en geloofd. Juist iets wat in deze affaire veel te weinig gebeurd is.
Willen wij hier samen een verschil maken? We zijn van onschatbare waarde voor de concrete oplossing voor de kinderopvangtoeslagaffaire.
Binnenkort wil ik een informatie middag en/of avond organiseren op de Voorstraat, waarin Daan en zijn collega’s uit leggen wat er nodig is, hoe het werkt. Je kunt je dan ook ter plekke opgeven als luisterend schrijver. Iedereen doet dit als individu, maar samen maken we het verschil.
Datum en tijd van de informatiemiddag/avond wordt nog gedeeld.
Voor nu zou ik graag weten wie erover denkt hieraan mee te doen.
Stuur mij een mailtje op: beekhuisvanderweijde@hetnet.nl
5. Gebruiksaanwijzing
Gé de Joode
Ambieer je een perfect leven ?
Daar moest ik aan denken toen ik een tekst las van Loesje (heb overigens geen flauw idee wie dat is):
“Heb ik eindelijk de zin van het leven in elkaar gepuzzeld,
zijn er nog drie schroefjes over”.
Die tekst die ik kreeg van een 40 jaar gehuwd stel die ik een bouwpakket van een rookoven als geschenk aanbood.
Er zijn tegenwoordig allerlei levenscursussen die zin kunnen geven aan je haastige, eenzame, richtingloze, ongeconcentreerde, milieu-onbewuste, economisch onverantwoorde (etc. etc.) leven. Als ik mensen erover hoor of erover lees, dan blijf ik ook altijd zitten met minstens drie schroefjes over. Dan levert een tekst als van Loesje een zucht van verlichting op.
Een variatie op een bekend wc-tegeltje duikt op:
“Niemand krijgt van het leven een gebruiksaanwijzing” of ook een Ikea-handleiding, waarin alle onderdelen een plaats krijgen en alles past.
Ben zo blij met die drie schroefjes over.
En de rookoven werkt toch prima!
6. Oorlog aan de achterdeur
Otto Kroesen
Het conflict om Oekraïne en in Oekraïne is nu voor ons 2 ½ jaar gaande, voor de Oekraïne zelf al 10 jaar. Toen viel Rusland Oekraïne binnen in de Krim, en pas 10 jaar later trok het Russische leger naar Kyiv met het doel een Rusland vriendelijke regering te installeren. Dat is niet gelukt omdat het Westen sinds de overval in de Krim in 2014 het Oekraïense leger getraind heeft. Maar het is vooral niet gebeurd vanwege de moed en inzet van talloze Oekraïners, die de tijd gekomen achtten zich te ontworstelen aan de Russische hegemonie. De corruptie van de Russische machthebbers en de onderontwikkeling die het gevolg daarvan is zijn daar niet vreemd aan. Lang is Oekraïne een steunpilaar geweest in de Russische politiek, in de tijd van de USSR. Maar het nationalisme en de bekendheid met meer westerse ontwikkelingen zijn ook Oekraïne al van oudere datum. Gedurende lange tijd heeft de Oekraïne gedeeld in de westerse traditie in de versie van Polen en Litouwen. Ook in de Sovjettijd reeds hebben veel Oekraïense politici voorgesorteerd op een eigensoortige nationale ontwikkeling. Oekraïne was in 1991 de eerste sovjetrepubliek die zichzelf zelfstandig en onafhankelijk verklaarde.
We moeten het conflict ook in een breder historisch perspectief zien. In Oekraïne botsen de westerse traditie van de rooms-katholieke kerk en het protestantisme en het liberalisme op de oosterse traditie van tsarendom, centraal geleid wetenschappelijk socialisme in de USSR (en de brokstukken daarvan in de kleptocratie van Poetin en de zijnen) en daar achter rijst de oosterse orthodoxie op als baken in dit geweld en als oriënterende traditie voor de grote meerderheid van de Russische bevolking. Naast de vraag of we de moed hebben vanuit het westen duurzaam partij te kiezen voor Oekraïne is voor de lange termijn ook de vraag belangrijk: wat gebeurt hier!? Hoe moeten wij dit conflict tussen twee langlopende tradities verstaan? Het Westen en de oosterse orthodoxie in Rusland en andere Oost-Europese landen zijn immers al vanaf het grote schisma in 1054 uit elkaar gegaan.
Voor de Duitse Rosenstock-Huessy vereniging en de Nederlandse vereniging Respondeo heb ik daar wat onderzoek naar gedaan. Ik had er achteraf spijt van dat in het boek over De Menselijke Onderneming een hoofdstuk over Rusland ontbrak. Dat heb ik bij dezen dan goedgemaakt. Het is een lang artikel geworden en niet altijd gemakkelijk, maar ik durf te beloven: het loont de moeite. Het is beschikbaar via deze link:
https://www.respondeo.nl/ok-intellectuelle-constructie-en-levende-ervaring
De ambitie van het artikel is niet alleen om de geschiedenis van Rusland en het Westen te verstaan. Het is ook de bedoeling om religieuze overtuiging en maatschappelijke leven met elkaar in samenhang te zien. Naast de bezinning op Rusland dient het ook de bezinning op onze eigen rol en de vraag naar geloof en maatschappij in veranderende tijden.