Dienblad Nr. 2 Januari 2023
Inleiding
Otto Kroesen
We maken vorderingen. Eigenlijk is het leven één groot probeersel. We doen het allemaal voor de eerste keer. Zo ook de nieuwe redactie van het Dienblad. Ervarend leren, heet dat tegenwoordig. We willen weliswaar graag het Dienblad in zijn geheel ook op de website zetten, maar niet alle stukken zijn daar geschikt voor en soms wil de auteur het liever niet.
Nu wij het nieuwe mailprogramma LaPosta in gebruik nemen kunnen we sommige stukken netjes opgemaakt in de mail laten staan en voor andere stukken staat er een link naar de website.
Een Dienblad bestaat nu eenmaal altijd uit ongelijksoortige stukken. Het huidige dienblad staat wel weer vol, erg vol. Ook om die reden zou er zomaar wat af kunnen vallen. Toch hebben we dat niet gedaan. We hopen dat de lezer toch alles tot zich neemt. Iemand zou immers kunnen denken dat dit alleen woorden-brouwerij is, maar dan zou hem of haar ontgaan dat er leven in die brouwerij zit. Leven, dat is een kunst en een gave, nogmaals, een groot probeersel.
Even over hoe het woord experiment (ervarend leren) in de natuurkunde terechtgekomen is: het is een woord dat oorspronkelijk uit de theologie komt. Wij, de schepselen, zijn het “experimentum Dei”, het experiment van God, zo noemden de middeleeuwse theologen dat. God probeert het met ons. Wij zijn zijn probeersel. Het is wel duidelijk dat dit een experiment is dat hij niet volledig in de hand heeft, al wil dat ook weer niet zeggen dat het volledig uit de hand loopt. Daar lijkt het soms wel op, maar hij heeft kennelijk groot vertrouwen in de menselijke (f)actor. Spannend, ook voor hem dus. In die spanning willen wij ook staan met dit Dienblad.
1. Huiskamer-gesprekken – Otto Kroesen
Dit huis vol mensen – weet jij wie het zijn? Zo zingt een lied van Huub Oosterhuis. Gedurende de maand februari gaan deze gesprekken plaatsvinden. Je kunt je nog net opgeven bij Otto Kroesen.
2. Paasproject 2023 – Gelukzoekers op Sumatra ‘realizing the post-colonial’– Günther Sturms
De goede week wordt dit jaar voorbereid door samen deze film te bezoeken. Je kunt je opgeven bij Günther Sturms
3. Berichten van de diaconie – Hans Breugem
Naast algemene diaconale informatie, werft Hans ook voor opgave voor het volgende diaconale project samen met de Stichting Philadelphia. Je kunt je opgeven bij Hans.
4. Het kerstspel – Mirjam van Bijlert-Poppe
Elk jaar wordt de kerkdienst van eerste kerstdag vormgegeven door een kerstspel door de kinderen van de kindernevendienst. Dit jaar leiden poppen de weg naar de kribbe.
5. Interview met David Schiethart – Otto Kroesen
David Schiethart is nu vier maanden onder ons en in het Delftse. Otto Kroesen had een interview met hem.
6. Motiv on campus – Ton Meijknecht
Soms vragen mensen wat Motiv nu eigenlijk doet. David Schiethart gaf er al een beeld van en het beeld wordt verder ingekleurd door Ton Meijknecht. Hij doet verslag van een van de gesprekken met studentenbesturen.
7. Bezoek aan Auschwitz – Günther Sturms
Studenten uit Rotterdam, Leiden en Delft hebben een bezoek gebracht aan kamp Auschwitz. Günther Sturms geeft een indruk van hun ervaringen.
8. Zintuigen in de kerk 1 – Mechteld van Doorninck
In aansluiting op haar bijdrage in het vorige dienblad vertelt Mechteld van Doorninck wat de liturgie doet met de zintuigen.
9. De Menselijke Onderneming – Otto Kroesen
Het protestants kerkblad van Delft heeft een korte bijdrage afgedrukt over het 12 november vorig jaar gepubliceerde boek. Wegens ruimtegebrek werd deze nog weer ingekort, maar hier is de onverkorte versie te vinden.
1. Huiskamergesprekken
Otto Kroesen
Dit huis vol mensen, weet jij wie het zijn? (Huub Oosterhuis)
Waarom?
Wij mensen komen tot leven als wij ons aan elkaar mee kunnen delen. Wij zijn wel individuen – dat betekent dat iedereen wat te zeggen heeft. Maar juist dat betekent dat er druk wordt gecommuniceerd. Zo krijgen wij een voorstelling van elkaar. Kun je doen aan bezinning, zingen, bidden zonder dat je eigenlijk weet van elkaar?
Wij praten bij de koffie na de dienst, oké, en zo leren we elkaar ook kennen. Sommigen wel en sommigen niet. Dat is goed, maar het is nog beter bij tijden de kring wat breder te trekken. En soms is het ook goed bij gelegenheid wat dieper te gaan.
De volgende stap
De volgende stap – dat is het thema voor de huiskamergesprekken die in februari gepland staan. Iedereen moet in zijn of haar leven onvermijdelijk telkens een volgende stap nemen. Een volgende fase, een nieuw initiatief. Kan van alles zijn. Maar je komt niet in de eerste plaats voor het thema, je komt voor elkaar, juist voor de mensen die je minder goed kent.
Kiezen uit het lijstje
Hieronder staat nog een keer het lijstje avonden. Het is de bedoeling dat je aan een avond mee doet, dus een avond kiest. Je kunt ook meerdere avonden aangeven, dat helpt bij het maken van het rooster. Dan kan gezorgd worden dat niet in een groep veel en in een andere groep weinig deelnemers zitten.
Data
Woensdagavond 1 februari – 20:00 uur
Donderdagavond 2 februari – 20:00 uur
Maandagavond 6 februari – 20:00 uur
Dinsdagavond 7 februari – 20:00 uur
Maandagavond 13 februari – 20:00 uur
Donderdagmiddag 16 februari – 15:00 uur
Maandagavond 20 februari – 20:00 uur
Je wordt uitgenodigd je op te geven voor één van deze bijeenkomsten door een mail of een app te sturen naar Otto Kroesen, ottokroesen@gmail.com; 0653796968
En dan?
Je hoort 21 januari op welke avond je wordt verwacht, en over de plaats. Het is natuurlijk een uitnodiging, maar met een beetje aandringen, want “de kring wat breder trekken”, zoals boven gezegd, dat lukt alleen maar als meer mensen meedoen. Het lukt dus niet zonder jou!
2. Paasproject 2023 – Gelukzoekers op Sumatra ‘realizing the post-colonial’
Günther Sturms
Kerstmis is nog maar net voorbij. We lezen in januari het eerste wonderverhaal van Jezus in het Evangelie van Johannes, de bruiloft van Kanaän. En door de weken heen verbinden we ons met de magiek en de tragiek. De veertigdagentijd zal beginnen op Aswoensdag (22 februari) en we gaan ons voorbereiden op Pasen.
Dit jaar is er wederom een Paasproject. We willen ons laten inspireren door een toneelstuk. Dit jaar hebben we gekozen voor ‘Gelukzoekers op Sumatra’. Een voorstelling die de onderbelichte kant van de Nederlandse koloniale bezetting van Indonesië toont. Een geschiedenis vol ongelijkheid, repressie en verstikkende beloftes van rijkdom, die vandaag de dag zijn sporen nog altijd nalaat.
Uit de toneelbeschrijving:
Terwijl in Europa de roaring twenties hoogtij vieren, komt een jong echtpaar haar geluk beproeven op de plantage in Sumatra. Tegelijkertijd komen Roeki en Karminah hier werken, gelokt door valse beloftes. Al snel blijken zij als contractarbeiders vast te zitten in een systeem van uitbuiting en onderdrukking. Aanvankelijk gaan de rubberprijzen skyhigh en feesten de bewoners erop los. Totdat de prijzen instorten. Terwijl het oerwoud wordt vernietigd – het begin van de grootschalige ontbossing die nog altijd gaande is – volgt onherroepelijk het verval op de plantage. Uiteindelijk blijkt iedereen bedrogen uit te komen.
We willen aansluiten bij hedendaagse thema’s. Ook wij gelovigen zullen het verleden moeten duiden. Hoe gaan wij om met het koloniaal verleden? Wat betekent post-koloniale theologie? Tijdens de veertigdagentijd staan we hier bij stil.
Uiteraard is iedereen van harte welkom om mee te gaan naar de toneelvoorstelling. Uiteraard kun je ook meedoen met de voorbereidingsgroep voor Pasen.
Wat: toneelvoorstelling ‘Gelukzoekers op Sumatra’
Waar: Theater Rotterdam
Wanneer: 16 februari 2023, 20 uur
Vooraf eten we samen Indonesisch in Rotterdam (18 uur)
Aanmelding: bij Renske Oldenboom (r.oldenboom@motiv.tudelft.nl)
Er zijn al kaartjes voor 15 mensen gereserveerd
3. Berichten van de diaconie
Hans Breugem
Voedselbank
Door de stijgende prijzen van voedsel en daarbij de hoge gas en elektriciteit rekeningen lukt het steeds minder mensen de eindjes aan elkaar te kopen. Zorgde de Voedselbank Delft en omgeving verleden jaar nog voor ruim 1600 personen voor voeding, dit aantal zal dit jaar mogelijk de 2000 al gaan passeren. Om de nood te helpen lenigen nemen de kerken hun verantwoordelijkheid. Ons geloof kan op deze wijze immers handen gegeven worden.
Dit kan door zowel voedsel als geld te schenken.
Met een donatie kun je ook het Interkerkelijk Sociaal Fonds steunen. Zij voorzien in dringende financiële situaties voor ondersteuning.
De Voedselbank wordt door vele instanties gesteund waaronder Delft voor Elkaar, de gemeente en de Raad van Kerken. Zij hebben ook nauwe banden met de speelgoed-, de kleding- de non-food- zelfs met de vakantiebank.
Het resultaat van ons eigen Voedselbank project van november stemde tot tevredenheid. De oogst was 7 en een half kratje. Hier had ik op gegokt en er 8, precies genoeg, opgehaald.
Ze werden keurig op de afgesproken tijd opgehaald met een busje van de Voedselbank.
Een nieuw diaconaal project
In 2023 gaan wij via de Stichting Present op zaterdag 21 januari 2e helft van de middag een groep bewoners van de Stichting Philadelphia aan de Oliemolen in de Hoornse Zoom blij maken met het spelen van bordspellen, ev. zingen en natuurlijk pannenkoeken bakken.
De bewoners hebben een verstandelijke beperking.
De Stichting Present is onderdeel van Delft voor Elkaar. Zij begeleidt vrijwilligers die zich in willen zetten voor de maatschappij bij kleinschalige projecten. Deze worden door hen uitgekozen en gematcht. Denk bv. aan het opknappen van een tuin of schilderwerk bij particulieren. Ons nieuwe project zochten zij ook voor ons uit, zoals zij dat in het verleden vaker deden.
Je kunt je opgeven bij Hans Breugem, liefst per mail. Joh.Breugem47@gmail.com
4. Het kerstspel met poppen
Mirjam van Bijlert-Poppe
Op eerste kerstdag hebben we een heel mooi kerstspel gevierd met bijna alle kinderen van de kindernevendienst en vele gasten. Het kerstspel ging over het meisje Anna dat via de winkel van de houtsnijder Simon in contact kwam met allerlei houten poppen. Een houten pop van een spion, een bakker, een meisje van de honden uitlaat service, een dierentuin bewaker, noem maar op! Samen kwam Anna uiteindelijk met de poppen terecht bij het kindje Jezus. Het slot sprankelde van licht en gezamenlijk werden gezellig allerlei kerstliederen gezongen. Begeleid door Bart op de piano en ook een lied met Simon op zijn viool. Ton Meijknecht leidde het Heilig Avondmaal en gaf iedereen zijn zegen aan het einde van de dienst.
Na afloop was er een hele vrolijke stemming, gevierd met kerstbrood en wat lekkers te drinken. Alle kinderen kregen een mooie kerstster mee naar huis, die door Tineke gemaakt is. Het is mede dankzij de bijzondere inzet het van Els, Mattijs, Annemarie en Tineke dat hij het kerspel zo’n groot succes is geworden.
Zondag 8 januari hebben we als afsluiting van de kerstperiode samen Driekoningen gevierd. De kinderen die aanwezig waren aten allemaal een cakeje en Matthias had de boon gevonden: hij was voor zondag de koning! Net als de Wijzen uit het Oosten hadden de kinderen voor alle gemeenteleden een papieren gelukswens gegeven. Die geven wij u ook graag bij dezen: gelukkig nieuwjaar!
5. “Mensen leren kennen duurt lang” – Interview met David Schiethart
Otto Kroesen
De tijd gaat snel. Alweer vier maanden is David Schiethart voor de helft van zijn werktijd verbonden aan Motiv, het Studentenpastoraat Delft. Op dit Dienblad treft u een kort interview aan met betrekking tot zijn eerste indrukken.
Heb je het druk?
Je moet nooit zeggen dat je het druk hebt. In principe ben ik maandag en dinsdag in Delft en donderdag en vrijdag in Alphen aan den Rijn, als ambulant predikant, en de woensdag verdeel ik tussen beide. Weliswaar ga ik daar flexibel mee om, maar het geeft toch structuur. Je moet natuurlijk altijd wel de tijd bewaken, maar dat lukt.
Zijn er dingen anders of nieuw in Delft?
Veel is wel hetzelfde en het kerkelijk bedrijf ken ik inmiddels wel, maar er zijn ook dingen anders. Anders in Delft is de constructie om het werk heen, Kerk, campus, contacten aan de TU, bestuur door twee kerken. Anders in het werk: de trainingen die we geven als Motiv aan besturen, dat is wel nieuw voor mij. Dat zit soms ook in details. Er wordt heel veel ge-lunched aan de TU, de omgeving is heel internationaal, en ook een internationale conferentie van pastores – dat heb je in een gemeente niet.
Kun je iets meer zeggen over die bestuurstrainingen?
Een groot deel, het grootste deel wel van het werk van Motiv, zit in trainingen en contacten met besturen van verschillende studentenverenigingen en andere studentenclubjes. Veel lunchen dus. Nadat de nieuwe besturen geïnstalleerd zijn maken de Motiv pastores kennis met al die besturen en horen we van hun werk en vertellen we van het werk van Motiv. Dat zijn er wel tussen de 50 en 60! Daar vloeien dan afspraken en aanvragen uit voort voor training van die besturen. Als nieuwkomer moet je dan wel even wennen, maar na een poosje ontdek je het verloop en de structuur van zo’n gesprek.
Vind je daarin je rol als pastor?
Dat verschilt. Er zijn bijvoorbeeld één op één gesprekken met studenten en dan is pastoraat onder TU studenten eigenlijk hetzelfde als in een kerkelijke gemeente. Wel had ik wat meer persoonlijke contacten met studenten verwacht. Er zijn weliswaar 28.000 studenten aan de TU van Delft, maar ook van andere instanties hoor je wel dat het niet gemakkelijk is die te “bereiken”. Misschien moet ik daarvoor hier ook langer zitten. In de contacten met de besturen wordt er heel gemakkelijk en “neutraal” gereageerd op het feit dat we dit werk als theologen/pastores doen vanuit de kerk. Dat is een heel normaal onderwerp van gesprek.
En de kerkelijke gemeente als deel van dit werk?
Los van de startdienst heb ik nu twee diensten met een liturgiegroep voorbereid. Dat is nieuw voor mij, ik was eerder gewend aan gesprekken na de dienst, maar dit kan ook. Wat bovendien prettig is, is het simpele feit dat heel veel werk je uit handen wordt genomen als predikant: je hoeft de liederen niet uit te zoeken, de liturgie wordt gemaakt, dat scheelt ook allemaal tijd. Maar wat is twee keer? Mensen leren kennen duurt altijd lang.
Hoe zie je de toekomst van kerk en campus?
Kerk en campus zouden iets meer toegankelijk voor elkaar kunnen worden. Sommigen wijzen erop dat de studenten meer moeten worden aangesproken in hun eigen taal. Voor een deel is dat wel zo, maar je moet ook durven om anders te zijn. Welke taal spreken we en wat hebben we dan te zeggen? Dat is wel een belangrijke vraag, maar het kan je dan toch ook verwonderen dat voor een reis naar Auschwitz vanuit het niets twintig studenten meedoen. Het Studentenpastoraat van Leiden, Delft en Rotterdam werken in dit initiatief samen. Wanneer studenten aan een dergelijke reis meedoen weten zij toch ook dat dat niet zomaar een vakantietripje is. En ook komen er steeds weer nieuwe aanvragen om een training te doen voor een bestuur dat voor een jaar aangesteld is. Met andere woorden, je kunt je druk maken over zulke principiële vragen en dat moet ook wel. Maar je kunt en je moet ook gewoon doen wat je hand vindt om te doen.
6. Motiv on Campus
Ton Meijknecht
In dit tweede nummer van Dienblad beginnen we onder de titel ‘Motiv on Campus’ met een serie berichten van wat we als Motiv op de campus van de TU betekenen. Lang hebben we geaarzeld of we dit wel konden doen. Het gaat tenslotte om uiterst gevoelige gesprekken. In ons beroep zijn we gehouden aan strenge regels. Wat ons in vertrouwen is meegedeeld, mogen we niet naar buiten brengen.
Maar tegelijkertijd bestaat de behoefte bij velen die het werk van MoTiv steunen om meer te weten van wat er nu eigenlijk gebeurt. Wat doet MoTiv op de campus? Hoe kunnen we dit werk blijven steunen als niemand weet wat het inhoudt?
Hier volgt de eerste aflevering. Het is een brief aan het bestuur van een vereniging dat zich had aangemeld met het verzoek om hun onderlinge relaties te versterken. De namen van de deelnemers en de datum van het gesprek zijn verzonnen. Ook is de context van de vereniging weggelaten.
Hier is de brief.
Delft, 15 november 2022
Beste Sigrid, Michael, Meike, Joram, Niek, Joke, Cathy en Jan,
Vorige week zij jullie bij ons geweest voor een training en het was een ontroerende bijeenkomst. Dat mogen jullie best weten. Het gebeurt ons niet zo vaak dat een gesprek over onderlinge verhoudingen en zelfbeelden zo diep kan gaan.
Het begon eigenlijk meteen al, toen Meike de verwachting uitsprak dat het een gesprek zou worden over mildheid. Die term is nog in geen van onze groepen geopperd als doelstelling. Ze zette daarmee de toon van de hele middag. In de slotronde pakte Michael het op door het woord diepgang te gebruiken en Joke voegde daar het woord luisteren aan toe.
Mildheid, diepgang en luisteren, daar is het de volle twee en een half uur over gegaan. Iedereen van jullie mocht zich presenteren en iedereen kreeg feedback op zijn presentatie, eerst van zijn linkerbuur en vervolgens van alle anderen. En iedereen nam de tijd en kreeg die ook van de anderen. Wat ons opviel was dat naar mate de rondgang vorderde, jullie steeds vrijer werden in het verwoorden van jullie gevoelens en suggesties. Joram had het voordeel dat hij als laatste aan de beurt was. Aan hem besteedden jullie de meeste tijd. Vragen stellen, stilte respecteren, woorden zoeken, meningen afstemmen, het ging allemaal organisch. Vooral de stiltes maakten indruk op ons, stiltes die jullie lieten ontstaan om even goed na te denken wat je zou kunnen antwoorden voordat je je in een antwoord stort.
We denken dat jullie met elkaar een middag hebben gecreëerd die jullie nog lang zal bijblijven. En wij zijn jullie dankbaar dat jullie onze faciliteit zo zinvol hebben benut.
Aan het einde van de rit hebben we jullie voorgehouden dat het de hele tijd over jullie onderlinge relaties was gegaan. Dat was de schoonheid van de middag. Maar er zit ook een beperking aan deze gang van zaken. De wereld waarin jullie opereren was buiten beeld gebleven. Daarom hebben we jullie gesuggereerd om nog een keer terug te komen en het met elkaar te hebben over jullie plaats en taak binnen de context van jullie vereniging en de universiteit als geheel. We nodigen jullie daarvoor van harte uit.
Namens het team van MoTiv,
Hans van Drongelen
Ton Meijknecht
7. Bezoek aan Auschwitz
Günther Sturms
Studiebezoek Auschwitz-Birkenau met pastores, predikanten en docenten
Het is elke keer weer indrukwekkend. Ik heb er geen woorden voor. Als je door Auschwitz-Birkenau loopt, en de vitrines ziet met schoenen, menselijk haar, brillen, en koffers – Ik word er misselijk van. En toch maak ik deze ‘pelgrimage naar het kwaad’ minstens één keer per jaar. Hier op deze plek zijn meer dan 1 miljoen mensen vermoord.
Elk jaar bezoeken we vanuit MoTiv en Rapenburg 100 Auschwitz-Birkenau. We hebben inmiddels dit Study Visit 6 keer georganiseerd. Per keer gaan 25 studenten en PhD’s op pad om een volle dag over de kampterreinen te dwalen met een gids. We doen dit het liefst zo dicht mogelijk bij Holocaust Memorial Day, dus eind januari of begin februari. Naast het bezoek nemen we de tijd voor reflectie. Hoe verbinden we ons eigen levensverhaal met Auschwitz? Wat betekent de Holocaust voor ons? Iedere deelnemer brengt z’n eigen perspectief in de groep: de student uit Rwanda, de student uit Duitsland, de joodse student. En met elkaar komen we steeds tot dezelfde conclusie:
‘Those who do not remember the past are condemned to repeat it’ – George Santayana
De Katholieke Raad voor het Jodendom vroeg mij begin 2022 of ik zo’n bezoek ook kon opzetten voor pastores, predikanten en docenten levensbeschouwing. Een mooie uitdaging die ik graag aannam. Want een stukje vorming aanbieden aan collega’s is mooi werk. Tegelijkertijd hoop je dan dat het verhaal en het herdenken verder gaat, in kerken en in scholen.
En zo reisde ik van 1 t/m 5 december 2022 af naar Krakow en Auschwitz-Birkenau met een groep van 20 deelnemers. De eerste 2 nachten verbleven we in een dialoogcentrum naast het museum in Oswiecim. Voor mij was dit nieuw. Zo dicht slapen bij de moordmachine. Ik heb die nachten geen oog dicht gedaan. De laatste nachten verblijven we in Krakow om de Joodse wijk te bezoeken met haar synagogen en haar musea. Zo zagen we in het fototentoonstelling hoe een oude synagoge was verbouwd tot winkel. Of hoe een joodse begraafplaats opeens een busstation was geworden.
Bijzonder om deze reis met vakgenoten te maken. Het was echt een studiereis. Tijdens de verschillende dagen gaven deelnemers eigen presentaties, workshops en inleidingen. Zo werd het ook voor mij vernieuwend. Zo kwamen er inleidingen over Edith Stein en Dietrich Bonhoeffer. Ook waren er presentaties over de hoe de protestantse en katholieke wereld omgaat met Jodendom en Israël. Uiteraard liepen de reflecties behoorlijk uit. Er was heel veel uit te wisselen met elkaar. Na vijf dagen waren we zeker nog niet uitgepraat. Wel doodmoe.
En zelfs na al die jaren, denk ik nog steeds: deze study visits moeten we blijven maken. Het blijft hoogst actueel. Hoe gaan we om met de ander? Hoe doe ik recht aan het verleden? Hoe zorg ik ervoor dat ik geen dader kan worden? Het zijn allemaal vragen steeds opnieuw naar boven komen. In elk geval: in februari 2023 staat het volgende Study Visit op de rol. Deze keer weer – zoals gewoonlijk – met 25 studenten.
8. Zintuigen in de kerk 1
Mechteld van Doorninck
In de vorige editie van het Dienblad had ik u beloofd iets meer te vertellen over onder andere mijn ervaringen in Chevetogne. Maar ook wat de relatie is met het verlies van lichamelijkheid in de kerk.
Het is alweer heel wat jaren geleden dat Gunther het idee opperde om het klooster van Chevetogne in de Ardennen te bezoeken. Met een klein groepje hebben we die trip gemaakt. Het bijzondere van dit klooster is dat het een dubbelklooster is. Aan de ene kant van het gebouw wordt de Latijnse ritus gevierd, aan de andere de Byzantijnse.
Wat dit met zintuigen te maken heeft? Nou, best veel. Want waar de Latijnse ritus heel strak en sober was (en ik moeite moest doen om niet in slaap te vallen) was er tijdens de drie! uur durende viering aan de andere kant (bij de Orthodox Christelijken) telkens iets te horen, te zien, zelfs te ruiken. Dan is zelfs zitten op een bank zonder rugleuning een soort meditatieve oefening.
Zittend op mijn bankje werden mijn ogen en oren en aandacht steeds ergens anders heen getrokken: de prachtige iconenwand, de versierde plafonds, het continue gezang van de monniken in Grieks of kerkslavisch dat je niet of maar deels verstaat maar wat wel binnenkomt (zo’n diepe bas die je in je buik voelt, heerlijk) en de wierook, het gordijn dat tijdens de liturgie af en toe open of dicht gaat, alles heeft een plaats en een functie. Alle zintuigen doen mee in deze spirituele belevenis, want dat is het.
Met de Reformatie is in de Protestantse kerk het principe van Sola Scriptura (en enkele andere begrippen) leidend geworden. Als je maar de Schrift las en erover nadacht, leerde je een goed mens te zijn.
In mijn optiek is hiermee het kind met het naar wierook geurende badwater weggegooid. Ook de Beeldenstorm heeft hier al eerder geen goed aan gedaan. Ooit waren Passiespelen en de kunst in de kerken bedoeld om al die vele miljoenen mensen die niet konden lezen, toch het Evangelie te kunnen aanbieden.
Een parallel hiervoor zou je kunnen zien in de boekenwereld waar het lezen van strips toch als wat minderwaardig wordt beschouwd ten opzichte van ‘echte’ boeken. Terwijl graphic novels voor veel mensen juist een opstap kunnen zijn naar het lezen van ‘serieuze’ boeken. Liever een strip lezen dan helemaal niets, is mijn principe als vrijwillig bibliotheek-coördinator op school.
Al met al ben ik tot de conclusie gekomen, voor mijzelf ten minste, dat ik in elk geval een deel van mijn religieuze behoefte wel vind in de (kunst en cultuur en muziek van de) katholieke kerk, al heeft die traditie ook enkele nadelen (maar dat is een verhaal voor wellicht een volgende keer).
9. Het grote verhaal van de menselijke onderneming
Otto Kroesen
Op 12 november is de presentatie geweest van het boek De Menselijke Onderneming – het Grote Verhaal van Geloof en Economie. Waar gaat dit boek over en waarom is het geschreven?
Wij merken allen van zondag tot zondag dat de kerk in haar preken en kerkdiensten steeds minder gehoor vindt. De mensen hebben het natuurlijk ook druk. Veel mensen lijden onder hun werk, want moderne bedrijven houden hun medewerkers vaak te kort. Dat heeft ook druk. De kerk vertelt een groot verhaal met grote woorden. Mensen van deze tijd en bedrijven vinden echter vaak de woorden niet die ons echt kunnen bewegen. Daar wil dit boek wat aan doen, zodat mensen ook groeien aan hun werk: integratie van levensverhaal, arbeid en het Grote Verhaal.
Dit boek vertelt het grote verhaal, niet alleen het christelijke verhaal maar ook tal van andere tradities komen aan bod, zoals boeddhisme en taoïsme, stamreligies en rijksculturen. Door al die culturen en tijdperken heen is er geestelijke groei: steeds oefenen wij mensen nieuwe kwaliteiten en eigenschappen in. De oude stammen leren saamhorigheid. Rijksculturen leren gehoorzaamheid. De stem van de joodse profeten leert alleen te staan met een scherpe en kritische blik. De kerk leert steeds opnieuw op te staan ondanks schuld en mislukking. Dit zijn niet louter verschillende geloofsovertuigingen, maar ook levenswijzen, en wijzen van werken en samenwerken.
Tot aan de middeleeuwen, bijvoorbeeld, waren alle bedrijven familiebedrijven. De gilden hebben daar verandering in gebracht. Je kon er lid van worden als je een eed deed op de wetten en regels. De gilden waren niet alleen beroepsgroepen. Ze organiseerden ook kerkdiensten. Geloven was nodig om vertrouwen in elkaar te hebben als broeders en zusters, ook al was men geen familie van elkaar. Men liet toen pas de stammensamenleving achter zich.
Onze arbeidsmoraal teert nog op de verworvenheden van de tijd van de Reformatie. Het woord professionaliteit en professie drukt dat uit. “To profess” betekent je geloof belijden. Je belijdt je geloof door degelijk werk te leveren en goed samen te werken. Ook al lijkt het dat de taal alleen maar seculier is, dat is dus slechts schijn. In ons werk en ook in het maatschappelijk verkeer gehoorzamen wij steeds aan allerlei soorten hogere machten. Dit boek helpt om in alle verwarring geestelijk de rode draad te vinden in al onze maatschappelijke activiteiten.
De menselijke onderneming, het grote verhaal van geloof en economie, Skandalon, Middelburg, 380 pp., 2022, € 32,50. De auteur, Otto Kroesen is voormalig studentenpredikant en docent cross-cultureel entrepreneurship aan de TU Delft.